“Yerinde durmuyor, kesin hiperaktif.”
“Ders çalışmıyor, dikkat dağınıklığı var.”
Ama her hareketli çocuk hiperaktif değildir, her dalgın çocuk da dikkat eksikliği yaşamaz.
Peki gerçek fark ne? Ne zaman tıbbi bir değerlendirme gerekir?
Hareketli mi, Hiperaktif mi?
Normal çocukluk enerjisi ile DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) farklı şeylerdir.
Tüm çocuklar zaman zaman dikkatsiz, dağınık veya hareketli olabilir. DEHB’de ise bu belirtiler:
- Sürekli olarak görülür
- Birden fazla ortamda (ev, okul, sosyal) ortaya çıkar
- Gelişimi ve işlevselliği etkiler
DEHB Nedir?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, beynin dikkat, dürtü kontrolü ve hareket düzenleme bölgelerinde gelişimsel farklılıklar nedeniyle oluşur.
3 Alt tipi vardır:
- Dikkat eksikliği baskın tip: Dalgınlık, unutkanlık, odaklanamama
- Hiperaktivite-dürtüsellik baskın tip: Yerinde duramama, söz kesme, sırasını bekleyememe
- Karma tip: İki tipin birleşimi
Hangi Yaşta Anlaşılır?
- Belirtiler genellikle 3–6 yaş arasında başlar.
- Tanı konulması genellikle ilkokul yıllarında netleşir (6–12 yaş).
- Bebeklikte çok hareketli olmak tek başına tanı koydurmaz.
DEHB Belirtileri Nelerdir?
Dikkat Eksikliği:
- Detayları kaçırma, ödevleri yarım bırakma
- Dinlemiyor gibi görünme
- Eşyalarını sık kaybetme
- Görevleri organize etmede zorlanma
Hiperaktivite/Dürtüsellik:
- Sınıfta yerinde duramama
- Soruları tamamlanmadan cevaplama
- Sıra bekleyememe
- Aşırı konuşma, sürekli hareket etme
Tanı Nasıl Konur?
- Gözlem + Aile ve öğretmen anketleri + Klinik görüşme
- Bazı durumlarda psikolojik testler (ör. dikkat testleri) eklenebilir
- Tanı sadece bir davranışla değil, genel işlev bozukluğuyla konur
Sık Yapılan Yanlışlar
| Yanlış Yorum | Neden Tehlikeli? |
| “Çok hareketli = hiperaktif” | Hareketli çocuklar da sağlıklıdır, etiketleme zararlıdır |
| “Dikkatini vermiyor = tembel” | Dikkat eksikliği olan çocuk isteksiz değil, zorlanıyor olabilir |
| “Bu çocuk uslanmaz” | DEHB tedavi edilebilir, kader değildir |
DEHB Olan Çocuğa Yaklaşım
- Sabır ve yapılandırılmış rutin çok önemlidir
- Kısa, net ve tekrar eden yönergeler verilmeli
- Başarıları küçük de olsa övülmeli
- Öğretmen ile yakın iş birliği sağlanmalı
- Gerekirse pedagog, çocuk psikiyatristi, çocuk gelişim uzmanı desteği alınmalı
Tedavi Var mı?
Evet. Tedavi kişiye özel belirlenir:
- Davranışsal terapi
- Aile eğitimi
- Gerekli durumlarda ilaç tedavisi
İlaç, tek başına çözüm değildir; terapilerle birlikte uygulanmalıdır.
📌 Özetle…
| Gerçekler | Yanlış Bilgiler |
| Her hareketli çocuk DEHB’li değildir | Enerjik çocuk = hiperaktif değildir |
| DEHB tedavi edilebilir | “Büyüyünce geçer” yaklaşımı yanlıştır |
| Desteklenen çocuklar akademik ve sosyal olarak başarılı olabilir | Etiketlenmek çocuğun özgüvenini kırar |
🧠 DEHB bir zekâ sorunu değil, bir nörogelişimsel farklılıktır. Doğru destekle çocuklar potansiyellerini keşfedebilir.